WITAM!  

W tym roku szkolnym tj. 2022/23 zajęcia z terapii logopedycznej odbywają się w każdy wtorek, środę, czwartek  i  piątek.

Proszę, aby każde dziecko zakwalifikowane do terapii logopedycznej w te dni przyniosło zeszyt.  

 

ĆWICZENIA PERCEPCJI SŁUCHOWEJ DLA DZIECI MŁODSZYCH

       Aby dziecko opanowało podstawowe umiejętności szkolne, takie jak pisanie  i czytanie, musi posiadać zdolność wyodrębniania poszczególnych głosek (analiza słuchowa) oraz scalania pojedynczych głosek w całość (synteza słuchowa). Za te umiejętności odpowiedzialny jest słuch fonematyczny. Bardzo ważna jest także dobrze funkcjonująca pamięć słuchowa. Nieprawidłowa percepcja słuchowa sprawia, że opanowanie techniki czytania i pisania jest bardzo utrudnione. Dziecko czyta wolno, nierytmicznie, często nie rozumie tekstu, gdyż cały wysiłek skupia na technicznej stronie czytania. Percepcję słuchową dziecka można doskonalić, najlepiej poprzez zabawę.

 

TRUDNOŚCI Z JAKIMI BORYKAJĄ SIĘ DZIECI PRZY ZABURZONEJ PERCEPCJI SŁUCHOWEJ

• Mylą głoski zbliżone fonetycznie, np. b – p, d – t, g – k itp.
• Zamieniają głoski dźwięczne na bezdźwięczne, np. w – f, b – p itp.
• Przestawiają, opuszczają, dodają litery lub sylaby.
• Opuszczają końcówki wyrazów.
• Opuszczają wyrazy w zdaniu.
• Nieprawidłowo piszą wyrazy ze zmiękczeniami, dwuznakami, głoskami dźwięcznymi bezdźwięcznymi oraz szumiącymi (sz, cz, ż, dż) i syczącymi (s, z, c, dz).
• Nieprawidłowo piszą wyrazy z samogłoskami nosowymi ą i ę oraz zespołami dźwiękowymi on, om, en, em.
• Mają trudności z różnicowaniem głosek i – j.
• Łączą w całość przyimki z rzeczownikami.
• Zmieniają kolejność wyrazów w zdaniach.
• Mają trudności w rozumieniu trudniejszych poleceń słownych.
• Z trudem uczą się wierszyków i zapamiętują ciągi wyrazów.
• Często mają mały zasób słów, stosują agramatyzmy.
• Długo literują, mają kłopoty z syntezą dźwięków.
• W czytaniu nie uwzględniają znaków przestankowych.
• Zwykle we wczesnym dzieciństwie przejawiały opóźnienie w rozwoju mowy.

W późniejszych latach nauki dzieci z zaburzoną percepcją słuchową mają trudności w nauce języków obcych oraz uczeniu się pamięciowym (wierszy, pojęć, definicji). Mogą u nich również występować kłopoty ze zrozumieniem poleceń wydawanych przez nauczyciela.

 

WARTO PAMIĘTAĆ, ŻE PERCEPCJI SŁUCHOWEJ MOŻNA UCZYĆ SIĘ TAK, JAK KAŻDEJ INNEJ UMIEJĘTNOŚCI.

 

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ USPRAWNIAJĄCYCH PERCEPCJĘ SŁUCHOWĄ:

• Słuchanie bajek, opowiadań, wierszyków, zagadek.
• Układanie historyjek obrazkowych, opisywanie obrazków, opowiadanie.
• Wymyślanie zakończeń opowiadań, bajek.
• Kończenie zdań.
• Układanie i rozwiązywanie zagadek.
• Nauka na pamięć wierszyków, piosenek, rymowanek, wyliczanek.
• Odtwarzanie rytmu (klaskanie, pukanie) i przestrzennych układów rytmicznych.
• Dobieranie układów przestrzennych do usłyszanych rytmów.
• Graficzne przedstawianie układów dźwięków.
• Rozpoznawanie odgłosów z otoczenia i ich naśladowanie.
• Rozpoznawanie dźwięków wydawanych przez instrumenty.
• Rozpoznawanie odgłosów zwierząt.
• Rozpoznawanie osób na podstawie barwy głosu.
• Wyodrębnianie zdań, wyrazów, sylab, głosek.
• Liczenie wyrazów w zdaniu, sylab i głosek w wyrazie.
• Uzupełnianie luk w zdaniach i wyrazach.
• Powtarzanie ciągów wyrazów.
• Tworzenie rymów do podanych wyrazów.
• Wyszukiwanie rymujących się wyrazów.
• Różnicowanie głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych ze słuchu.
• Różnicowanie słuchowe wyrazów o podobnym brzmieniu, np. data – tata.
• Tworzenie wyrazów rozpoczynających się daną głoską.
• Tworzenie wyrazów rozpoczynających się daną sylabą.
• Układanie zdań z wybranymi wyrazami.
• Słuchowe wyróżnianie wyrazów ukrytych w wyrazach.
• Wykrywanie różnic i podobieństw w wyrazach.
• Łączenie głosek w słowa.
• Rozkładanie słów na głoski.
• Dobieranie podpisów do obrazków.
• Segregowanie obrazków według pierwszych głosek, sylab.
• Przekształcanie wyrazów przez zmianę głoski, np. koc – noc.
• Zabawa głuchy telefon.

 

Warte polecenia są również następujące publikacje:

1. Tońska – Mrowiec A., Pojmaj I., Zabwy słuchowe. Ćwiczenia dla uczniów klas 0 i I – III.
2. Tońska – Szyfelbein A., Chodzą słuchy czyli ćwiczenia usprawniające percepcję słuchową dla uczniów klas IV – VI szkoły podstawowej oraz uczniów gimnazjum.
3. Szymankiewicz E., Dyslektyczne ucho. Zbiór ćwiczeń stymulujących rozwój percepcji słuchowej nie tylko dla uczniów z dysleksją. (komplet stanowi książka dla nauczyciela lub rodzica z opisem i instrukcją do ćwiczeń oraz książka dla ucznia)
4. Graban J., Sprawka R., Trening słuchu. Ćwiczenia rozwijające percepcję słuchową u dzieci.
5. Podleśna M., Gumowe ucho. Ćwiczenia percepcji słuchowej dla dzieci w młodszym wieku szkolnym.

 

ĆWICZENIA PERCEPCJI WZROKOWEJ DLA DZIECI MŁODSZYCH

       Poznając świat, dziecko w znacznym stopniu opiera się na spostrzeżeniach wzrokowych i pamięci wzrokowej. Prawidłowy poziom rozwoju percepcji wzrokowej w znaczący sposób wpływa również na umiejętność opanowania techniki czytania i pisania. Dzieci z zaburzoną analizą i syntezą bodźców wzrokowych mają trudności w rozpoznawaniu i zapamiętywaniu znaków graficznych, jakimi są litery i cyfry. Czytają znacznie wolniej niż ich rówieśnicy                            i szybciej się męczą. Koncentrują się na technicznej stronie czytania, co utrudnia rozumienie czytanych treści i zniechęca do podejmowania wysiłku. A stąd już tylko krok do powstania niepowodzeń szkolnych i zaniku motywacji do nauki.

 

TRUDNOŚCI JAKIE NAPOTYKAJĄ DZIECI Z ZABURZONĄ PERCEPCJĄ WZROKOWĄ

• Mają trudności z zapamiętywaniem kształtu liter.
• Mylą litery o podobnym kształcie: a – o, a – ą, e – c, e – ę, ł – l – t, m – n, n – u, u – w, p – b, b – d, p – g, E – F.
• Pomijają drobne elementy graficzne liter (ogonki przy ę, ą, kropki nad i) i znaki interpunkcyjne.
• Mylą wyrazy o podobnym układnie graficznym, np. rok – rak, los – las, dom – dam.
• Popełniają błędy typowo ortograficzne wynikające z gorszej pamięci wzrokowej; błędy te utrzymują się bardzo długo.
• Nie zauważają własnych błędów, nie dokonują samokontroli.
• Nie stosują dużych liter na początku zdania.
• Przestawiają litery i sylaby w wyrazach.
• Mają trudności z opanowaniem techniki czytania i rozumieniem przeczytanego tekstu.
• Wykazują trudności w układaniu historyjek obrazkowych.
• Nie lubią rysować, wykonują rysunki ubogie w szczegóły, uproszczone.
• Nie zauważają różnic między obrazkami.
• Mylą kierunek zapisu wyrazów.
• Opuszczają wersy podczas czytania i pisania.
• Nie potrafią rozplanować i przewidzieć, ile miejsca zajmie im napisane zdanie czy wyraz, często nie mieszczą się w liniaturze, piszą w niewłaściwych linijkach, robią za duże lub za małe odstępy między literami.
• Popełniają błędy w przepisywaniu, pisaniu z pamięci i ze słuchu.

W późniejszych latach nauki dzieci z zaburzoną percepcją wzrokową mają trudności w nauce geografii, geometrii i języków obcych. Pojęcia i definicje przyswajają w oderwaniu od obrazów wzrokowych.

 

WARTO PAMIĘTAĆ, ŻE PERCEPCJI WZROKOWEJ MOŻNA UCZYĆ SIĘ TAK, JAK KAŻDEJ INNEJ UMIEJĘTNOŚCI.

 

 

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ USPRAWNIAJĄCYCH PERCEPCJĘ WZROKOWĄ NA MATERIALE OBRAZKOWYM:

• Dobieranie par jednakowych obrazków.
• Różnicowanie figur geometrycznych pod względem kształtu, koloru i wielkości.
• Układanie figur geometrycznych z części.
• Odwzorowywanie figur z patyczków.
• Różnicowanie przecinających się figur.
• Dobieranie obrazków do ich konturów.
• Dobieranie części obrazka do całości.
• Segregowanie obrazków według grup tematycznych.
• Wskazywanie różnic między obrazkami, dorysowywanie brakujących elementów.
• Wskazywanie podobieństw między obrazkami.
• Wyszukiwanie szczegółów na ilustracjach.
• Rozpoznawanie i wyszukiwanie przedmiotów na obrazkach.
• Układanie puzzli i mozaik.
• Układanie obrazków według instrukcji słownej.
• Układanie obrazków w kolejności, w jakiej były pokazane.
• Zapamiętywanie i opowiadanie treści obrazka.
• Zapamiętywanie kolejności przedstawianych przedmiotów.
• Rysowanie z pamięci eksponowanych wzorów.
• Porządkowanie obrazków według kolejności zdarzeń, układanie historyjek obrazkowych.

 

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ USPRAWNIAJĄCYCH PERCEPCJĘ WZROKOWĄ NA MATERIALE LITEROWYM:

• Dobieranie liter wielkich do małych.
• Dobieranie liter drukowanych do pisanych.
• Rozpoznawanie kształtu liter, wyszukiwanie ich wśród innych liter.
• Układanie pociętych liter.
• Wylepianie konturów liter plasteliną, kolorowym papierem.
• Różnicowanie liter najczęściej mylonych, wyszukiwanie ich w tekście.
• Dopisywanie brakujących szczegółów w literach.
• Wyszukiwanie takich samych sylab wśród podanych wyrazów.
• Uzupełnianie liter lub sylab w wyrazach.
• Tworzenie wyrazów z rozsypanek literowych lub sylabowych.
• Tworzenie nowych wyrazów poprzez dodanie lub zabranie litery.
• Tworzenie wyrazów rozpoczynających się taką samą literą.
• Dobieranie podpisów do obrazków.
• Wyszukiwanie w wyrazach innych ukrytych wyrazów.
• Wyszukiwanie różnic między wyrazami o podobnej budowie graficznej.
• Uzupełnianie zdań brakującymi wyrazami.
• Układanie zdań z rozsypanek wyrazowych.
• Rozwiązywanie rebusów, zagadek, krzyżówek.
• Pisanie z pamięci po analizie wzrokowej.

 

Warte polecenia są również następujące publikacje:   

1. Podleśna M., Na górze czy na dole? Ćwiczenia orientacji przestrzennej i percepcji wzrokowej dla dzieci w młodszym wieku.
2. Podleśna M., Perskie oko. Ćwiczenia percepcji wzrokowej dla dzieci w młodszym wieku szkolnym.
3. Małasiewicz A., Sokoli wzrok. Ćwiczenia dla uczniów młodszych klas szkoły podstawowej z zaburzoną percepcją wzrokową.

 

Zachęcam też do odwiedzenia stron internetowych, gdzie można uzyskać szczegółowe informacje na temat wszystkich publikacji. www.harmonia.edu.pl   www.edukacyjn.pl

 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

       Mowa jest czynnikiem wpływającym na wielostronny rozwój dziecka, na jego kontakty  z toczeniem  i powodzenie w szkole. Środowiskiem, w którym kształtuje się myślenie i mowa dziecka, jest RODZINA - jego najbliższe otoczenie. Tam powinno ono doświadczać różnorodnych sytuacji związanych  z mówieniem. Są to:

• zabawa,
• zajęcia domowe,
• ubieranie, rozbieranie,
• mycie,
• jedzenie.

Zanim dziecko zacznie mówić, rejestruje otaczającą je rzeczywistość, doświadcza bodźców, "koduje" informacje, uczy się mowy biernie.

MAMO, TATO,  TO  MUSISZ  WIEDZIEĆ!!!

SŁUCH

    Podstawą prawidłowego rozwoju mowy jest sprawnie działający słuch. Za pomocą słuchu dziecko uczy się mowy od otoczenia, kontroluje własną fonację   i artykulację (mowę). U niemoląt, które dużo śpią, a mało gaworzą, należy bacznie obserwować słuch. W drugim roku życia i później rozpoznawanie deficytów słuchowych jest znacznie łatwiejsze. Dziecko źle słyszące jest roztargnione, nie spełnia poleceń, nie odwraca się na sygnał dzwonka lub kroków, na pytania odpowiada po kilku powtórzeniach. Stale pyta: Co? Proszę? Słucham? Jeśli dziecko nie słyszy lub słabo słyszy, mowa nie rozwija się lu rozwija się wadliwie. Objawia się to słabym natężeniem głosu lub odwrotnie - zbyt dużym natężeniem (zależy od typu uszkodzenia). Mowa może być monotonna    z zabarwieniem nosowym, albo nadmiernie szybka. Występuje mylenie samogłosek, opuszczanie głosek końcowych oraz nieprawidłowa artykulacja głosek [s, z, c, dz];    [sz, ż, cz, dż]. Często głoski te wymawiane są jak [ś, ź, ć, dź]. Zatem upośledzenie słuchu nie tylko utrudnia odbiór mowy innych, ale też mowy własnej, która bez kontroli słuchowej ulega zniekształceniu.

MOTORYKA  NARZĄDÓW  MOWY

  Warunkiem prawidłowego wymawiania głosek jest sprawne działanie narządów mowy. Realizacja każdej głoski wymaga określonego układu artykulacyjnego i określonej pracy mięśni. Ćwiczenia narządów mowy mają na celu wypracowanie zręcznych i celowych ruchów artykulacyjnych     i obejmują ćwiczenia wszystkich ruchomych narządów mowy:

• języka,
• warg i policzków,
• podniebienia miękkiego,
• szczęki dolnej.

Dziecko musi mieć wyczucie danego ruchu i położenia poszczególnych narządów mowy (kinestezja). 

ODDYCHANIE

Pierwszy krzyk noworodka oznacza jednocześnie zainicjowanie czynności oddychania płucnego. Niemowlę oddycha przy zamkniętych lub lekko uchylonych ustach, natomiast starsze dziecko powinno (w trakcie spoczynku, gdy nie mówi) oddychać przez nos z uniesioną żuchwą. Jeśli zaobserwujemy, iż dziecko milcząc, a także podczas snu oddycha przez usta - jest to sygnał nieprawidłowości. Oddychanie przez usta może nie tylko zaburzać rozwój artykulatorów, ale prowadzić do poważnych schorzeń całego organizmu. Powietrze przechodząc przez nos ulega ogrzaniu i częściowo oczyszczeniu oraz nawilżeniu. Wczesna interwencja jest bardzo ważna  w zapobieganiu wtórnych nieprawidłowości, np.: seplenieniu międzyzębowemu (otwarta buzia powoduje, iż język nawykowo układa się w przestrzeni międzyzębowej, w przedsionku jamy ustnej, co później często przekłada się na problemy z odpowiednią artykulacją).

POŁYKANIE

Obok prawidłowego oddychania, istotną rolę w rozwoju mowy odgrywa połykanie. Odruch połykania występuje    u człowieka przez całe życie. Połykanie ok 3 roku życia zmienia się z tzw. niemowlęcego typu połykania  w dojrzałe. W tym czasie zwiększa się pionowy wymiar jamy ustnej. Powstaje wówczas dostatecznie dużo  miejsca dla ruchów pionowych końca języka (zwanym apeksem), a zęby mleczne stanowią przeszkodę   w wysuwaniu języka do przodu. Umiejętność spionizowania końca języka stwarza również warunki do poprawnej artykulacji. Nieprawidłowe połykanie, bez pionizacji języka ma ujemny wpływ na zgryz dziecka oraz jego wymowę. Zbyt długie karmienie z butelki, stosowanie smoczków oraz ssanie palców utrudnia docieranie języka do podniebienia. Unoszący się język napotyka wówczas na przeszkodę  i z konieczności przemieszcza się do przodu. Zbyt długie połykanie typu niemowlęcego często towarzyszy wadzie wymowy określanej mianem seplenienia międzyzębowego. Obok ćwiczeń artykulacyjnych prowadzi się także ćwiczenia połykania. 

Aby terapia logopedyczna miła sens i powodzenie, proszę rodziców o stosowanie się do rad i poleceń logopedy, tzn ćwiczyć   z dzieckiem codziennie ok. 15 - 20 min.  

DRODZY  RODZICE! OTO  KILKA  RAD  JAK  UNIKNĄĆ  WAD:

• nie mów nigdy do dziecka niepoprawnie pod względem gramatycznym, staraj się unikać      zdrobnień i neologizmów,
• zawsze stosuj słowa i zwroty utrwalone podczas ćwiczeń w rozmowach codziennych,
• nie zapominaj o częstym okazywaniu swojemu dziecku zadowolenia i akceptacji,
• pamiętaj, że nauka wymowy nie powinna ograniczać się tylko do ćwiczeń z logopedą w formie zabawy, ale i winna być kontynuowana w ciągu całego dnia.

 

RODZAJE  I  CHARAKTERYSTYKA  WAD  WYMOWY

      Każde dziecko rozwija się w sposób indywidualny, ma swoje własne tempo i rytm, które wynikają z możliwości jego organizmu          i warunków opiekuńczo - wychowawczych stwarzanych w rodzinie i najbliższym otoczeniu. Często u dzieci w wieku przedszkolnym występują zaburzenia mowy, dlatego trzeba wcześnie rozpocząć świadome jej usprawnianie oraz korygowanie wszelkich dysharmonii. Im prędzej zostaną zastosowane ćwiczenia i zabawy rozwijające wszelkie kompetencje językowe, tym szybciej dziecko osiągnie pełną sprawność w rozumieniu i porozumiewaniu się z innymi.

     Należy pamiętać, że do wad nie zalicza się cech wymowy dziecięcej, które są normalnym przejawem jej niedojrzałości. W przypadku dziecka w wieku przedszkonym i wczesnoszkolnym   o wadzie wymowy można mówić wówczas, gdy jego artykulacja cechuje się widocznymi w stosunku do naturalnego rozwoju w danym wieku.

Wyróżnia się następujące wady wymowy:

• sygmatyzm (seplenienie) - jest to nieprawidłowa realizacja spółgłosek [s, z, c, dz]; [ś, ź, ć, dź]; [sz, ż, cz, dż]. Seplenienie powstaje najczęściej w okresie kształtowania się mowy. Wśród przyczyn wymienia się: a). nieprawidłową budowę anatomiczną narządów mowy (zgryz, język), b). zaburzony słuch,  c).niska sprawność języka i warg, d). częste choroby układu oddechowego
• rotacyzm (reranie) - polega na zaburzonej artykulacji głoski [r], dziecko zastępuje ją głoską [l] lub [j]. Przyczyną jest niedostateczna sprawność ruchowa języka, który przy wymowie tej głoski musi być spionizowany i wprawiony w drganie. Jeśli język jest za gruby lub za słaby, z krótkim wędzidełkiem, dziecko może mieć problem z takimi ruchami.
• kappacyzm- nieprawidłowa realizacja głoski [k]. Może być ona opuszczana albo zastępowana głoską [t]. Przyczyną jest nieprawidłowa praca języka.
• gammacyzm - nieprawidłowa realizacja głoski [g]. Podobnie jak w przypadku kappacyzmu może być opuszczana lub zastępowana głoską [d]. Przyczyną jest nieprawidłowa praca języka.
• lambdacyzm - nieprawidłowa realizacja głoski [l]. Najczęściej zastępowana jest głoską [j]. Przyczyną jest nieprawidłowa praca języka.
• mowa bezdźwięczna - polega na braku realizacji głosek dźwięcznych i zastępowaniu ich odpowiednikami bezdźwięcznymi. Przyczyną jest zwykle zaburzenie słuchu fonematycznego, czyli rozróżnianie wyrazów, np.: bułka - półka, domek - Tomek, itp.
• nosowanie - polega na wymawianiu głosek nosowych [m, n] jak głoski ustne lub odwrotnie. Przyczyną jest niedrożność jamy nosowo - gardłowej.
• betacyzm - nieprawidłowa realizacja głosek [p, b]. Przyczyną jest nieodpowiednie zwarcie warg.
• niezgodna z normą realizacja głosek [t, d, n] - zjawisko towarzyszące seplenieniu.

Osobną grupę zaburzeń mowy stanowi jąkanie. Powstaje ono zwykle w wieku przedszkolnym. Rozumienie mowy rozwija się szybciej niż umiejętność wysławiania się. Jąkanie jest nerwicą mowy, polegającą na zaburzeniu koordynacji narządów: oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego, na patologicznie wzmożonym napięciu mięśni.

 

 

​Dorota  Odrzywołek