Warunkiem prawidłowego wymawiania wszystkich głosek jest:

• sprawne działanie narządów mowy
• prawidłowy odbiór mowy własnej i otoczenia.

Im sprawniejsze będą narzady artykulacyjne, tym bardziej precyzyjna będzie nasza mowa. Ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjneprowadzimy przed lustrem, każdorazowo po 5 - 10 minut, przy czym muszą być ćwiczone i język i wargi. Ćwiczenia należy powtarzać 2 - 3 razy dziennie.

Ćwiczenia podane niżej ułożone są wg stopnia trudności. Pomoże to ćwiczącemu wybrać z każdej grupy początkowo ćwiczenia łatwiejsze i stopniowo przechodzić do trudniejszych.

ĆWICZENIA JĘZYKA

1. Wysuwanie języka do przodu, a następnie cofanie go w głąb jamy ustnej. Usta szeroko otwarte.
2. Wysuwanie języka: język wąski i szeroki; kierowanie języka w kąciki ust, w prawo i w lewo.
3. Unoszenie języka na górną wargę: język wąski i szeroki (usta szeroko otwarte). Ćwiczenia wykonujemy bez pomocy dolnej wargi.
4. Unoszenie języka za górne zęby i cofanie go do podniebienia miękkiego.
5. Dotykanie językiem zębów trzonowych górnych i dolnych.
6. Język w przedsionku jamy ustnej - oblizywanie zębów (ruch okrężny).
7. Oblizywanie warg ruchem okrężnym (usta szeroko otwarte).

ĆWICZENIA WARG

1. Najlepszym ćwiczeniem warg jest dobitne wymawianie samogłosek: a, e, i, u, o, y
2. Ściągnąć wargi razem jak przy wymawianiu [u], następnie rozchylić, jak przy wymawianiu [e].
3. Ściągnąć wargi mocniej niż przy wymawianiu [u]: przesuwanie ściągniętych warg w prawą i lewą stronę.
4. Złączyć wargi: cofanie kącików ust do tyłu.
5. Nadąć policzki.
6. Masaż warg. Chwycić wargi w palce obu rąk - wskazujący i kciuk. Lekko rozciągnąć lub wyciągać do przodu. Złączone wargi przesuwać palcami w prawą i w lewą stronę.  

ĆWICZENIA PODNIEBIENIA MIĘKKIEGO

1. Język wysunięty z ust - wdychanie i wydychanie powietrza przy szeroko otwartych wargach (zabawa w "zmęczonego" misia)
2. Język wysunięty z ust - kaszlemy (zabawa w "chorego" misia)
3. Nabieranie powietrza, zatrzymywanie w policzkach, następnie wypuszczanie nosem (zabawa w "balonik")
4. Wciąganie powietrza przez rurkę (zabawa w przenoszenie skrawków papieru za pomocą rurki)
5. Chrapanie na wdechu i wydechu
6. Płukanie gardła ciepłą wodą (gulgotanie)
7. Ziewanie z opuszczoną nisko dolną szczęką
8. Oddychanie ustami przy zaciśniętych skrzydełkach nosa,
9. Chuchanie przy szeroko otwartych ustach i czubku języka na dole.
10. Naśladowanie śmiechu: 

                  -  dziewczynki: hi, hi, hi

                  -  mamy: ha, ha, ha

                   -  taty: he, he, he

                   -  dziadka: ho, ho, ho 

ĆWICZENIA ODDECHOWE

1. Dmuchanie baniek mydlanych w konfiguracji: długo - krótko - długo, słabo - mocno - bardzo mocno (tak, żeby dziecko mogło zobaczyć siłę wydechu). 
2. Wąchanie kwiatów, kolorowych mydełek i pustych opakowań po perfumach. 
3.  Zawody statków – z papieru lub kory możemy zrobić maleńkie stateczki, którymi możemy się bawić np. w wannie lub przy stole.
4.  Dmuchanie na zawieszone na nitkach małe elementy. Również staramy się różnicować siłę wydechu.
5. „Kołysanie” misia. Dziecko kładzie się na plecach na płaskiej powierzchni. Na brzuchu kładziemy małą maskotkę. Zadaniem dziecka jest nabranie powietrza do brzuszka (przepony) i wypuszczenie tak aby miś się kołysał.
6.  Dmuchanie na pocięte paski papieru tak aby tańczyły.
7.  Dmuchanie na wiatraczki, w gwizdki, trąbki.
8. Wyścigi styropianowych, piankowych kulek z użyciem słomki lub bez.
9.  Dmuchanie na świecę tak aby nie zgasić płomienia.

Ćwiczenia logopedyczne usprawniające język i wargi

Zabawy z nutellą, dżemem, miodem:

• ·    posmaruj kąciki ust dziecka np. nutellą – zadaniem dziecka jest zlizać czubkiem języka słodycz,
• ·        wysmaruj usta dziecka np. nutellą – zadaniem dziecka jest zlizać ją z ust zataczając językiem koła,
• ·        nanieś np. nutellę za górne zęby w jamie ustnej dziecka – zadaniem dziecka jest zlizać czubkiem języka słodycz, nie zamykając przy tym ust;

Ćwiczenia ze słomką, chrupkami, słonymi paluszkami, płatkami śniadaniowymi:

• ·        przytrzymywanie słomki wargami w płaszczyźnie poziomej,
• ·        podtrzymywanie słomki pod nosem przy użyciu górnej wargi,
• ·        jedzenie słonych paluszków przy użyciu warg (bez pomocy rąk),
• ·        podnoszenie samymi ustami / językiem płatków śniadaniowych ze stołu,
• ·        przyklejanie kawałka chrupka kukurydzianego pomiędzy nos a górną wargę, następnie odklejanie owego kawałka czubkiem języka;

ćwiĆwiczenia logopedyczne ułatwiające wymowę głosek dentalizowanych

1. Ćwiczenia narządów mowy ułatwiające wymowę głosek s, z, c, dz.
   1. Piosenka dla misia – ułożenie języka za dolnymi zębami (jak przy głosce a).
            Otwórz buzię, ułóż język za dolnymi zębami i zaśpiewaj „aaa, aaa, aaa”
   2. Uśmiech dla misia – rozchylanie warg jak przy uśmiechu, np. mówienie „i, i, ki, ki.”
            Usiądź przed lustrem, uśmiechnij się rozciągając wargi jak tylko możesz. Uśmiechając się, pokaż zęby.
   3. Kołysanie misia – nadawanie językowi kształtu rynienki.
            Weź żelatynowego miśka i połóż go na język. Zrób z języka łóżeczko i kołysz misia w prawo i lewo. Przytul go lekko do podniebienia.
   4. Niesforny wietrzyk – ćwiczenie oddechowe ułatwiające prawidłowe kierowanie powietrza przy głoskach syczących.
            Ty też możesz być wesołym wietrzykiem. Poproś mamę lub tatę o przygotowanie ptaszków i motylków na sznurkach. Dmuchaj na nie raz lekko a raz mocno, długo o krótko, z daleka albo z bliska.
2. Ćwiczenia narządów mowy ułatwiające wymowę głosek sz, ż(rz), cz, dż.
   1. Miodowe usta – unoszenie języka nad górną wargę.
            Na górnej wardze połóż kropkę miodu. Staraj się dotknąć jej językiem i zlizać. Przy tym ćwiczeniu język powinien być wąski i wydłużony, a zęby dolne widoczne
   2. Słodki buziak - wysuwanie warg do przodu; tak jak przy pocałunku.
            Zrób dzióbek z warg. Wysuń je do przodu, tak jak przy pocałunku. Cmoknij: „cmok”, „cmok”.
   3. Czekoladowy lizak – unoszenie języka za górne zęby.
            Posmaruj czekoladą dziąsła za górnymi zębami. Zlizuj czekoladę przy lekko rozchylonych ustach.
   4. Pani Kaczka – ćwiczenie oddechowe ułatwiające prawidłowe kierowanie strumienia powietrza przy głoskach szumiących.
            Podczas kąpieli możesz zamieniać się w kaczkę. Weź słomkę – to dziób kaczki – i pobaw się tak: „Gotowanie wody” to ulubiona zabawa kaczki. Wydmuchaj powietrze przez słomkę a zobaczysz, jak w wodzie tworzą się bąbelki. Teraz trzymaj „dziób” nad wodą i delikatnie dmuchaj. Czy widzisz, jaki dołek powstaje na powierzchni wody?
3. Ćwiczenia narządów mowy ułatwiające wymowę głosek ś, ź, ć, dź.
   1. Mlaskający osiołek – mlaskanie środkiem języka
            Zabaw się w osiołka, który przy jedzeniu bardzo mlaska.
   2. Zadowolony Gapcio – układanie języka w górkę
            Osiołek jest zadowolony i ryczy: iiii, ichi, ichi…
   3. Ośle miny – wysuwanie warg do przodu
            Robienie min to ulubiona zabawa osiołka. Raz wysuwa wargi do przodu, a raz się uśmiecha (dzióbek – uśmiech na zmianę).
   4. Kołysanka dla osiołka – dzięki temu ćwiczeniu dziecko uczy się oddychać przeponą i wydłużać fazę wydechową. Ważne jest, aby „aaa…” zaśpiewać na jednym wydechu.
            Połóż na brzuchu swoją ulubioną maskotkę. Może masz osiołka? Albo misia? Wciągnij dużo powietrza nosem, tak aby osiołek uniósł się na twoim brzuchu. Potem zaśpiewaj mu kołysankę: „aaa…, aaa…, aaa…”